کامل ترین مجموعه فرهنگ لغت مردم کوچه و بازار فارسی قسمت بیست و یک

 

آستین تر داشتن(بسیار گریه کردن)

چله ی کوچک-بیست روز میان هفدهم بهمن و پنجم اسفند

دعوت حق را لبیک گفتن-مردن

زدن بر طبل بیعاری-خود را به بی دردی زدن

پوست سگ به روی خود کشیدن-بی شرمی را به نهایت رساندن
دست و پا شکسته-ناقص-ناتمام

این در و آن در زدن(برای انجام کاری کوشش بسیار کردن)

به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی-با کسی در افتادن

 

ریختن پشم و پیله ی کسی-از میان رفتن قدرت کسی-ضعیف شدن کسی

 

آش کشک خاله-کار ناگزیر-تکلیفی که بر عهده‌ی کسی باشد

زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن

پسکرایه-بخشی از کرایه ی حمل که در مقصد دریافت می شود

حمله ور شدن-یورش بردن

بریده بریده-منقطع-پاره پاره-گسسته
از خواب پریدن(بیدارشدن ناگهانی از خواب)

زیر آب کردن سر کسی-کسی را بی سر و صدا کشتن

رای دادن-نظر دادن به انتخاب چیزی یا کسی

خرابی بالا آوردن-کثافت کاری کردن-آلودن بستر یا لباس

زدگی-لک یا خرابی در میوه یا پارچه

آکِله-جذام-زن سلیطه

پیش تختی-پله مانندی برای رفتن به روی تخت مرتفع

از خر شیطان پایین آمدن(از لجاجت دست برداشتن، از تصمیم نادرستی منصرف شدن)

خونی-قاتل-دشمن سخت-مخالف شدید

به آتش کسی سوختن-به مکافات خطای دیگری مجازات دیدن

 

تیکه-چیز جالب-نصیب و قسمت-زن زیبا و خوشگل

جفت بودن-در جای خود قرار داشتن

خشکه پز-نانوایی که نان هایی از قبیل نان روغنی-قندی-شیرمال-پنجه ای و مانند آن ها می پزد

دید زدن-چشم چرانی کردن-دور و بر را نگاهی انداختن

در آوردن پول-برای به دست آوردن پول و درآمد کوشیدن

خروس جنگی-کسی که به اندک چیزی به ستیزه برمی خیزد
زیاده روی-افراط-اسراف

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن(حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن)

از خدا بی‌خبر-ظالم-نابه‌کار

پیش چشم داشتن-در برابر چشم قرار دادن

بکسل کردن-چیزی را به دنبال خود کشیدن و بردن

آغ و داغ-سخت مشتاق و شیفته

جوراجور-دارای انواع گوناگون

حاشیه نشین-تهیدستان ساکن در کناره های شهر

پا روی هم انداختن-بی خیال بودن-بی توجه بودن

پیس-کسی که پوستش با لکه هایی دو رنگ می شود

زمین گذاشتن چیزی-چیزی را ترک کردن

اوراق شدن-از هم پاشیدن-از کار افتادن
از چشم کسی دیدن-کسی را مسئول چیزی دانستن

تخت و تبارک-با آسودگی خیال

زار-کوتاه شده ی زایر

خشتک پاره کردن-قیامت به پا کردن-داد و بی داد کردن-رسوا کردن-شدت عمل نشان دادن

چشم کردن-چشم زدن

بالا آوردن-استفراغ کردن
زیر دماغ کسی سبز شدن-ناگهان در برابر کسی حاضر شدن

این در و آن در زدن(برای انجام کاری کوشش بسیار کردن)

دهن-واحد آواز خواندن

جا آمدن حال-بهبود یافتن-سرحال آمدن

 
آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

روغن مالی-روغن زدن به دستگاه

آشنایی به روشنایی انداختن(پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن)

اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی(برای کسی نقشه کشیدن، از کسی بد گفتن)

بقچه بندی-ران چاق

 

دست به چماق-چماق در دست-آماده ی چماق زدن

داغان شدن-از هم پاشیدن-متفرق شدن

آب از آتش برآوردن-کار محال کردن

بَهمان-فلان

پات-بی آبرو-بی تربیت

جوش آمدن-به خشم آمدن-کج خلقی سخت کردن
دَمکنی-پارچه ای کلفت که برای جلوگیری از بیرون رفت بخار و دم کشیدن برنج یا چای بر روی دیگ یا قوری می گذارند

 

دخل-موجودی صندوق-صندوق مغازه-برداشت

 

برادر دینی-هم کیش-هم مذهب

به چشم-اطاعت می شود

 

تکان خوردن-ناگهان ترسیدن-جاخوردن-از جا حرکت کردن

چرخ پایی-چرخ خیاطی که با پا به حرکت می افتد

چینه چینه خوردن-ریزه خواری کردن

به درک- به جهنم

بیخ-کاملا نزدیک-تنگ چیزی

چشم زخم زدن-چشم زدن-آسیب رساندن

 

اُرس و پرس(پرسش و پاسخ)

رویم به دیوار-هنگام گفتن مطلب ناخوشایندی می گویند

دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش
حیاط خلوت-حیاط کوچکی در جلو یا پشت خانه

آدم بی‌خود(بی‌شخصیت و بی‌معنی)

خیابان گز کردن-ول گشتن
پس افتاده-بچه ی کسی

جفتک چارکش زدن-کنایه از جفتک زدن

زحمت کشیدن-کار کردن

تخته زدن-پنبه زدن

اطفال باغ(گل‌های تازه)

پشت چشم سنگین شدن-چیره شدن خواب

دست به دست گشتن-هر از گاهی نزد کسی بودن-از دستی به دست دیگری رفتن
 

چَخ چَخ-عیش و عشرت

تیغ کسی بریدن-اعتبار و زور داشتن- خر کسی رفتن

این پا آن پا کردن-دودل بودن-وقت تلف کردن

دیر فهم-کند ذهن-کودن

اشک کسی دم مشکش بودن-سخت زود رنج بودن-زود به گریه افتادن

خوردن سر کسی-سبب مرگ کسی شدن-کسی را دق مرگ کردن-در نتیجه ی پرحرفی کسی را کلافه کردن

زیر چاق-حاضر-آماده

خواهر و مادر گفتن-دشنام خواهر و مادر به کسی دادن

چله ی بزرگ-چهل روز میان هفتم دی ماه و شانزدهم بهمن

جامه شور-رختشوی

 

چیدن و واچیدن-آراستن-در جای خود گذاشتن

 

ریش خود را در آسیا سفید نکردن-تجربه داشتن

 

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

دوش فنگ-نهادن قنداق تفنگ در کف دست و لوله ی آن بر دوش

از پشت خنجر زدن(به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن)

جسته دوزی-نوعی دوختن

حرف دهن خود را نفهمیدن-مزخرف گفتن-حرف بی ربط زدن

خدا حافظ-به درود-در پناه خدا-خدا نگهدار

 

زال و زندگی-وسایل زندگی-اسباب معیشت

جفنگ گفتن-یاوه گفتن-هرزه درایی

آفتابه برداشتن-دست به آب رساندن-پابرهنه وسط حرف کسی دویدن

اختلاط کردن(بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن)
ته خوار-بچه باز

تنبان درآر-بی حیا-دریده

دست و بال-دور و بر-اطراف

خندیدن به ریش کسی-کسی را مسخره کردن
چشمگیر-جالب توجه-با ارزش

 

ریش بابا-نوعی انگور درشت دانه

دک کردن-از سر وا کردن

دخانیات-کشیدنی ها مانند توتون و تنباکو و مانند آن ها

دخیل بستن-بستن پارچه ای به ضریح یا سقاخانه به نیت برآمدن حاجتی

 

رودل-سنگینی معده

با معرفت-لوطی و جوانمرد-دارای قوه ی تشخیص خوب از بد

 

بزن قدش-دعوت به دست دادن برای نشان دادن توافق و همدلی
خون کسی را کثیف کردن-کسی را بسیار عصبانی کردن

ایراد بنی‌اسرائیلی(بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت)

خُل-آتش زیر خاکستر-خاک و کثافت

دور پرواز-پرواز کننده تا فاصله های بسیار

پا شدن-از جا برخاستن
چراغ باران-چراغانی

دانشگاه-محل آموزش دانش و فلسفه و هنر

تو کله ی کسی کردن-چیزی را به سختی به کسی آموختن

الف-قاچ خربزه و از این قبیل-بچه‌ی کوچک-سیخ-راست
دَمکنی-پارچه ای کلفت که برای جلوگیری از بیرون رفت بخار و دم کشیدن برنج یا چای بر روی دیگ یا قوری می گذارند
زود رنج-نازک دل-حساس

به هر دری زدن-جستجوی فراوان کردن-به هر جا و هرکس متوسل شدن
چس گره زدن-نهایت خست به خرج دادن
تفنگ کشیدن روی کسی-با تفنگ به سوی کسی نشانه گرفتن
پاییدن-زیر نظر گرفتن-مراقبت
چرند-حرف پوچ و بی معنی

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

دهنه سرخود-بی بند و بار

دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن
انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن(هنگامه بر پا کردن، مردم را متوجه‌ی جایی کردن)

 
چرخ گوشت-چرخ گوشت خرد کنی

آب باریکه(درآمد اندک اما مرتب)
ابرو تنگ کردن-ناز و غمزه نمودن-افاده و بی‌اعتنایی کردن

دود شدن و به هوا رفتن-گم و ناپدید شدن-آب شدن و به زمین فرو رفتن-محو و نابود شدن
اسرار مگو-حرف‌های ناگفتنی
تو دهنی-ضربه ای که به دهان کسی بزنند-سخنی درشت در پاسخ کسی

داغ باطل خوردن-از کار افتادن-از رونق و رواج افتادن

تنبان فاطی- برای فاطی تنبان نشدن

پاشنه ی خانه ی کسی را در آوردن-کسی را با خواستن چیزی به ستوه آوردن

از ران خود کباب خوردن(با سختی چیزی به‌ دست آوردن)

چشم و گوش باز-کسی که همه چیز را می فهمد-آگاه و با تجربه

به کسی رفتن-به کسی شباهت داشتن

زاهرو-دالان-سرسرا

خواب گرد-کسی که در خواب راه می رود

اسم درگوشی-نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است

آشنا روشنا-دوست آشنا

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

چوچوله باز-زنباره-دوست دار زنان بدکاره

زیر و بالا گفتن-دشنام های زشت به کسی دادن

ریز ریز کردن-کاملن خرد و کوچک کردن

پشتی-بالش-حمایت
د ِ-حرفی برای بیان مداومت

 
آب دندان خوردن-حسرت خوردن

توپ زدن-روی دست حریف برخاستن-کلک زدن

دور سر چرخاندن و دادن-صدقه دادن

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن
باز شدن نیش کسی-تبسم کردن از روی خوشحالی و خوشوقتی

ته مانده-آن چه که از خوردن باقی مانده است

پنجه بوکس-سلاحی سردئ به صورت حلقه های به هم پیوسته و دارای برآمدگی های برجسته

دستمال به دست بودن-چاپلوس بودن-متملق بودن

پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش
ریز ریز-خرد شده-کاملن خرد

اردک رفتن، غاز آمدن-دست از پا درازتر برگشتن

آدم بگو بخند-شیرین‌زبان و بذله‌گو

دل داشتن-جرات داشتن-دلیر بودن

 

 

 

جَفت-چوب بست انگور
تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی)

 

 

دست کسی به دهانش رسیدن-از تهی دستی بیرون آمدن-محتاج نبودن

 

زین کردن گربه ی کسی-کسی را به زحمت انداختن-کسی را گرفتار دردسر و ناراحتی کردن

حق کسی را دادن-آن چه سزای کسی است به او دادن

 

حوصله ی کسی سر رفتن-خسته و کسل شدن-بی تاب شدن
دوره افتادن-گرداگرد شهر گشتن-به دیدار هر کسی رفتن

 

به سر دویدن- با سر رفتن

بلا گردان کسی شدن-به جان خریدن بلای کسی
زبان فهم-کسی که مطلب یا سخنی را خوب در می یابد
دو دستی تقدیم کردن-با رضایت خاطر و احترام دادن

 

آت و آشغال-وسایل کهنه و بی‌مصرف
باش !-نگاه کن-ببین

در رفتن سخن از دهن-سخنی بی اراده گفتن

پشت گوش انداختن-دیر انجام دادن-اهمیت ندادن-امروز و فردا کردن

چوچول باز-دغل-بی حیا

چپ بُر-نوعی اره ی دستی

دل و قلوه ای-کسی که دل و قلوه می فروشد

زنبورک-نوعی تفنگ کوتاه یا توپی کوچک که بر جهاز شتر می گذاشتند

به دق آوردن کسی-تا سر حد بیماری روحی یا مرگ کسی را رنج دادن

تاریخچه-تاریخ مختصر
به حال آوردن-به هوش آوردن-به کسی شور و حال دادن
از کیسه خوردن-از جیب خوردن

آب و گاوشان یکی بودن(شریک و همدست بودن)

دود-دخانیات-مواد مخدر

پیاله فروش-میخانه چی
دود چراغ-کشیدن شیره
خان خانم ها-محترم ترین خانم ها-بیش تر به دختر بچه گفته می شود

خاکستر نشین-بدبخت-سیه روز-ذلیل
آمادگی و شوق بسیار برای کاری داشتن

تند و تیز- تند تیز

ددری-کسی که همیشه می خواهد بیرون برود-زن بدکاره

خراب شدن-از کار افتادن-منحرف

چای صافی-نگا. چای صاف کن

از عزا در آوردن(به دوره‌ی عزاداری پایان دادن)

دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن

 

به هم زدن دم و دستگاه-سر و سامان دادن-درست کردن-تشکیل دادن

برخورد کردن-تصادف کردن-دیدارکردن

دلگرم-علاقه مند-مشتاق

 

پرت افتادن-دور و تنها افتادن

پرت شدن-دور افتادن از مطلب

راه حل آسپرینی-راه حل موقت و غیر اصولی

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع

خدا نکرده-امیدوار این طور نباشد
دانش سرای عالی-آموزشگاه تربیت استاد

چادر رختخواب-چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

پا را توی یک کفش کردن-پافشاری کردن روی عقیده ی خود-لج کردن

بش باد-حقش باشد-هنگامی که کسی به دشمنان دین لعنت بفرستد-شنوندگان این جمله را می گویند.

بازم تو-نسبت به دیگران تو بهتر بودی

دود چیزی تو چشم کسی رفتن-سودش به کسی و زیانش به دیگری زسیدن
ترقه فرنگی-بچه ی شرور
خشتک نشور-آدم پست و بی ارزش

 

از بی‌کاری مگس پراندن(بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن)

آش دهن‌سوز(هر چیز مطلوب و پسندیده)

دایی-برادر مادر-لقبی برای ابراز صمیمیت

از کوره در رفتن-به خشم آمدن-آتشی شدن-از جا در رفتن

چاق کردن دنده-به دنده گذاشتن اتوموبیل

الحق(به‌راستی، حقیقتن)

حق البوق-رشوه
خط کش-وسیله ای برای زسم خط

دزد زدن-مورد دزدی قرار گرفتن
تو سر چیزی زدن-از ارزش واقعی چیزی کاستن
جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود

 

خراب کردن دختر-دختری را منحرف کردن

خلیفه-مبصر مکتب خانه-ارشد کلاس

تق و پوق-سر و صدا-بگیر و ببند

تِپ تِپ-صدای تپش قلب بر اثر ترس و هیجان

افسارگسیخته-سرکش

تشر زدن-سرزنش کردن با فریاد-توپیدن

حساب کهنه-نگا. حساب سوخته

رو آمدن-به جایی رسیدن-ترقی کردن-ثروتمند شدن

آب شدن قند توی دل-لذت بسیار بردن

جیب کسی را خالی کردن-پول های کسی را ربودن
 

زوزه کشیدن-آواز برآوردن

آب آتش زده(اشک)

د ِ-پس-آخر

خود را باختن-دست و پای خود را گم کردن-مضطرب شدن

تک پران-زن نانجیب

زده-صدمه دیده-سوراخ شده-خراب

دربند چیزی بودن-در خیال چیزی بودن

پنج تن آل عبا- پنج تن

خواستگار-کسی که به پسندیدن و گُزیدن دختر یا زنی می فرستند
چُر-ادرار
تاخیر بردار-قابل عقب انداختن

ازقحطی‌درآمده-گرسنه‌چشم-آدم ندید‌بدید

جیز-اسم صوت در زبان کودکان به معنی سوختن

چنار امام زاده صالح-متلک بد

جوشکار-کسی که قطعات فلزی را به هم جوش می دهد

خون سیاوش-انگیزه ای که سبب نابودی دو خانواده-دو شهر یا دو کشور شود

بد و بیراه-ناسزا-حرف زشت-گفته ی رکیک-متلک

خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن

رشته ی سر در گم-وضع بغرنج-کار دشوار

آزگار(زمان دراز)

بازار کوفه- بازار شام

پا اندازی-واسطه ی اعمال نامشروع شدن-جاکشی

زین کردن گربه ی کسی-کسی را به زحمت انداختن-کسی را گرفتار دردسر و ناراحتی کردن

پشت پا زدن به چیزی-چشم پوشی کردن از چیزی

دور تسبیح-بسیار و بی شمار

چشم بلبلی-دارای چشم گرد-نوعی لوبیا

پیچه-دل درد-مالش رفتن شکم
خشتک کسی را سر او کشیدن-نگا. خشتک کسی را پاره کردن

بالا انداختن-نوشیدن مشروبات الکلی

تریاکی-معتاد به تریاک

چسو-ترسو-بزدل-آن که بسیار چس دهد
دردانه ی حسن کبابی-بچه ی لوس

بله قربان-در حالت احترام در جواب مثبت می گویند-مجازا به معنی تملق است
رفتن آن جا که عرب نی انداخت-به جای دور و بی بازگشت رفتن-به وضع ناجوری گرفتار شدن

پیش رس-زود رس

آخرین تیر ترکش(آخرین تدبیر)

حرف توی دهن کسی گذاشتن-سخنی را به کسی یاد دادن-تلقین کردن

 
حال و حوصله-نگا. حال و احوال
از حال رفتن-بی‌حال شدن-غش کردن

 

حمام گرفتن-منظور دوش گرفتن است