فهرست کامل فرهنگ لغت مردم کوچه بازار مردم ایران قسمت پنجم

جیر جیرک-آدم پر سر و صدا-اهل داد و فریاد
خشک و خالی-مختصر و ناچیز

پر به پر کسی دادن- بال به بال کسی دادن

 

از چیزی زدن(از مقدار چیزی کسر کردن)
افسار کسی را شل کردن-به کسی آزادی کمی دادن

بن بست-کوچه ای که راه در رو نداشته باشد-مشکلی که راه حل نداشته باشد

زرت و پرت-چرت و پرت

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد
توی روغن بودن نان کسی-رونق داشتن کار و بار کسی

دست از سر کسی برداشتن-کسی را رها کردن-به حال خود گذاشتن

 

اسب چپ با همدیگر بستن(با هم کینه و دشمنی داشتن)

آستین افشاندن(رقصیدن، انکارنمودن، انعام دادن)

 
چله بُری کردن-رفت و آمد بسیار کردن

بغداد خراب-شکم گرسنه

پینه کردن- پینه بستن
خجالت زده شدن-شرمسار شدن-شرمنده شدن

کسی را اذیت و آزار کردن

از خر شیطان پایین آمدن-از لجاجت دست برداشتن-از تصمیم نادرستی منصرف شدن
پسکرایه-بخشی از کرایه ی حمل که در مقصد دریافت می شود

 

جلو بُر شدن-مورد حمله قرار گرفتن
جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن

ادب‌خانه(مستراح، طهارت‌خانه)

حلال زادگی-حلال زاده بودن-درست کردار بودن

جریحه دار کردن-زخمی کردن-رنجاندن-دل شکستن

خصوصی-مقابل عمومی
از سکه افتادن-ار رونق افتادن-از دست دادن زیبایی
بله قربان-در حالت احترام در جواب مثبت می گویند-مجازا به معنی تملق است

حسرت به دل-آن که دیری است آرزوی چیزی را دارد

دنگ و دیوانه-خُل و احمق-سخت داغ
آب اندام-زیبا تن و خوش‌رو

پاچه ورمالیده-بی شرم و پر رو-حقه باز

زیر جلی-پنهانی-آهسته

 

خاک پاک-زادگاه

از جلوی کسی در آمدن-در برابر کسی مقاومت کردن
حاشا و کلا-هرگز-ابدن-به هیچ وجه

برچسب زدن-تهمت زدن

دست و پا شکسته-ناقص-ناتمام

ریسه کردن-ردیف کردن-قطار کردن-پشت سر هم قرار دادن

 

پَس-ناجور-خراب

راحت باش-خطابی به سربازان به هنگام آموزش نظامی برای اندکی استراحت

از خر افتادن-نابود شدن-مردن

چین دادن-تابدار و شکن دار کردن

دبور-بی سر و پا-لات-ولگرد-آسمان جل

پُرتابل-قابل حمل

حاشیه رفتن-سخنان دور از موضوع گفتن-منحرف شدن از مطلب

دست پایین را گرفتن-کم ارزش و ناتوان فرض کردن

ژاندارم-مامور انتظامی عضو ژاندارمری
آسمان غرمبه-صدای رعد-تندر

خیک باد-باد کرده-شکم آورده-آبستن

خُل و چل-مثل دیوانه ها-ساده لوح

بار شیشه-بار شکستنی-کودک در شکم مادر

آواز کوچه‌باغی(آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است)

بی فک و فامیل-بی کس و کار

 

پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

زدن بر طبل بیعاری-خود را به بی دردی زدن

تو نگو من بگو-مشاجره-بحث

تَق-صدای برخورد دو چیز به یکدیگر
جهل کردن-در انکار چیزی پافشاری کردن

خبر گرفتن-پرسیدن

ریش گذاشتن-نتراشیدن ریش-ریش بلند کردن

اشک کسی دم مشکش بودن(سخت زود رنج بودن، زود به گریه افتادن)

از خود در آوردن-دروغ‌پردازی کردن

حرز جواد کسی بودن-پیوسته با کسی بودن

پوست سگ به روی خود کشیدن-بی شرمی را به نهایت رساندن

 
بی اختیار-بدون اراده و تصمیم

خیر ببینی-دعایی است در حق کسی که کمکی کرده باشد

خنده ی نخودی-خنده ی لوس و بی مزه

پُخی شدن-کاره ای شدن-مهم شدن

توله سگ-در حالت تحقیر: بچه

پیش کسوت-کسی که سابقه اش بیش تر از دیگران است

پالان خروس-کنایه از چیزی که وجود ندارد برای نشان دادن نداری مطلق

پا به راه-سر به راه-آدم اهل و درست و حسابی

رک نگاه کردن-رک رک نگاه کردن

خوشگل-دل پذیر-تو دل برو-زیبا

پشمالو-دارای موهای بسیار

دست بردار نبودن-پافشاری کردن-رها نکردن

از مرحله پرت بودن(یکسره بی‌اطلاع بودن)

 
زرد گوش-بی رگ-ترسو

دست پیش را گرفتن-خود را محق وانمود کردن

آفتاب از مغرب درآمدن-روز قیامت-رویدادی شگرف پیش آمدن

زبان چرب و نرم داشتن-گفتار خوشایند و فریبنده داشتن

تخم سگ-نوعی دشنام است مانند پدر سگ

دستی پز-نانوایی که در خانه نان می پزد

رد گم کردن-اثر چیزی یا کاری را از میان بردن-گمراه ساختن-نظر کسی را از چیزی منحرف کردن

چمباتمه زدن-نشستن روی دو پا و بغل کردن دو رانو

از دست دادن(گم کردن)

زدن بر طبل بیعاری-خود را به بی دردی زدن

پشت هم انداز-حقه باز-حیله گر

خلاص-تمام شد-مُرد

بُراق-خشمگین-عصبانی

چش-چشم

آب نخوردن-درنگ نکردن

تو خالی-دروغین-غیر واقعی-بی عرضه-دارای ظاهر غلط اندار

بازرسی-بررسی و کنترل

خوش آب و رنگ-سرخ و سفید چهره-زیبا و ملیح

بَده شدن-از چشم افتادن-بد جلوه کردن

خانه نشین شدن-از کار بی کار شدن-معزول شدن

خوش دوخت-لباسی که به اندازه و برازنده دوخته شده باشد

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

چموش-سرکش-یکدنده

دمبل و دیمبو-صدای دایره و دمبک-صدای بزن و بکوب

این خاکدان(دنیا)

دریده-وقیح-بی شرم-پر رو

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

خواهر و مادر گفتن-دشنام خواهر و مادر به کسی دادن

آش آلو کردن(خجالت‌زده کردن، کنفت کردن، سکه‌ی یک پول کردن)
آسیاب‌گردان(کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید)

دله-ظرف حلبی

حق القدم-پای مزد-پای رنج-حق ویزیت پزشک

اوستاکار(استادکار، ماهر و مسلط)

 

این خاکدان-دنیا

 

خوش ذوق-خوش سلیقه-خوش مشرب

خبر گرفتن-پرسیدن

 

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن(از باران به ناودان پناه آوردن)

رگ ترکی-تعصب نژادی

چَکی-وزن نکرده-یک جا

آقام که شما باشید-خدمت شما عرض کنم

چشم و ابرو آمدن-دلبری کردن-عشوه آمدن

جدا جدا-یکی یکی-جداگانه

خشک کن-دستگاه گرفتن رطوبت و خشک کردن لباس و پارچه

در آسمان جستن و در زمین یافتن-چیزی یا کسی مورد علاقه را غیر منتظره یافتن و دیدن

ترشیده-غذایی که فاسد و ترش شده است-دختر خانه مانده و شوهر نکرده

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

آفتاب از مغرب درآمدن(روز قیامت، رویدادی شگرف پیش آمدن)

پایان نامه-رساله ی پایان تحصیل

ابرو آمدن-عشوه ریختن-غمزه کردن

زاغ سیاه کسی را چوب زدن-پنهانی مراقب کسی بودن
جای کلاه سر آوردن-آن قدر ضعیف کش بودن که که اگر از او کلاه کسی را بخواهند سر او را به درگاه برد

ریزه کار-باریک بین-دقیق-زیرک

ریزه کردن-خرد خرد کردن-قطعه قطعه کردن

زبان دراز-بی ادب-گستاخ-کسی که با گستاخی خارج از حد خود سخن بگوید

اوضاع احوال-وضع و حال
پَرِ قیچی-پادو-کارگزار-طرفدار پر و پا قرص

جیب کسی را خالی کردن-پول های کسی را ربودن

آفتاب از کدام طرف در آمده؟-چه عجب از این طرف‌ها؟!

دست داشتن-توانایی داشتن-وارد بودن

جای پا-اثر-نشانه-رد

راه دادن-باز کردن راه عبور-کنار رفتن از سر راه-اجازه ی ورود دادن-رضایت دادن به عمل جنسی

آفتابی کردن(پدیدار کردن)

در پوست نگنجیدن از خوش حالی-از شادی سر از پا نشناختن-بسیار شاد بودن

پِی-دنبال

خون گرفته ی کسی بودن-در برابر کسی مسئول بودن

 

داغ کسی را تازه کردن-کسی را به یاد مصیبتش انداختن

بغل پر کن-دختر یا زن چاق

آب از دریا بخشیدن-از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن

خانم-زن بدکاره-هرزه

دال-خمیده-کج
تور انداختن کسی-گیر آوردن کسی علیرغم میل او

دل و دماغ نماندن برای کسی-حال و حوصله ای در کسی نبودن

آش هفت جوش(قضیه‌ی پیچیده)

پیش کردن-راندن به جلو

روی دایره ریختن-روی داریه ریختن

به روی خود نیاوردن-اهمیت ندادن-به سکوت برگزار کردن-خود را به آن راه زدن
آبدست-ماهر-استاد

 

روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن

تله کاشتن پیش پای کسی-به کسی کلک زدن-کسی را گیر انداختن
به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی-با کسی در افتادن

آدم مقوایی(بی‌اراده، کسی که هیچ‌کاری نمی‌کند)

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده
خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم
راست آمدن-درست درآمدن حدس و پیش بینی
چاره ساز-خداوند

دل دادن-دقت کردن-توجه کردن-عاشق شدن
از کرگی دم نداشتن خر-نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه‌ی کاری

 

از بر بودن-مطلبی را در حافظه داشتن

خر ِ دیزه-لج بازی که به خود ضرر بزند
بید خورده-کهنه و فرسوده
حمالی-کار مفت و مجانی-کار پر زحمت

افندی پیزی(به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو، پهلوان پنبه)

دامنی-پارچه ای که با آن دامن می دوزند
زنبور زدن-نیش زدن زنبور

چشم سفید-گستاخ-حرف نشنو-پر رو

ترک نشاندن-پشت سر نشاندن کسی

دوری و دوستی-دوری برای دوام و پایداری دوستی لازم است

از پیش بردن-با موفقیت انجام دادن

تِر زدن-خراب کردن کار

دمدمی-دو دل-مردد-کسی که هر ساعت خوی و حالت دیگری دارد

ریش از دست کسی خلاص کردن-خود را رها کردن-در رفتن
داداشی-برادر در زبان کودکان

دست کسی به دهانش رسیدن-از تهی دستی بیرون آمدن-محتاج نبودن
پچ پچ کردن-نجوا کردن-زیر گوشی حرف زدن
اداره بازی-پرداختن بیش از حد به تشریفات زاید اداری

رو به راه کردن-آماده و مهیا کردن

 
دست پاچه-شتاب زده-مضطرب

جمع و جور-منظم و مرتب

جاهل-جوان-نادان
جیغ کشیدن-نگا. جیغ زدن

جواب دندان شکن-جواب قاطع و صریح

باد زدن-با ایجاد جریان هوا خنکی یا اشتعال پدید آوردن

حاملگی-آبستنی

چلک بازی-بازی الک دولک

دراز به دراز-تعبیری برای کسی که مدتی دراز خوابیده است

آقادایی را جنباندن(حرکتی به خود دادن)

ارزانی(بخشیدن، دادن)

جواب دوپهلو-جواب نامشخص و مبهم

ارنعوت-آدم ستبر و پرزور و بی‌انصاف

آبشان از یک جوی نرفتن(همداستان شدنشان ممکن نبودن، با هم نساختن)

چوب به آستین کسی کردن-به سختی تنبیه کردن-به سزای عمل رساندن

 

وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان)

پیش کسوتی-قدمت و برتری

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

بی تخم و ترکه-بی فرزند-بی نسل
زبان خود را گاز گرفتن-از گفتن سخن نا به جا پشیمان شدن-از سخن گفتن خودداری کردن

دم ِ دست-آماده-حاضر-در دسترس

پورت-سر و صدا-داد و فریاد

آش پختن برای کسی-کسی را برای آزار کسی برانگیختن-برای کسی توطئه‌ای ترتیب دادن
اوت کردن-بیرون انداختن-بیرون کردن

زیر آبکی-شنای زیر آب-پنهانی

چشم به دهان کسی دوختن-مطیع محض کسی بودن

زبان در قفا-زبان پس قفا

زیر سبیل کسی را چرب کردن-رشوه دادن به کسی

پا اندازی-واسطه ی اعمال نامشروع شدن-جاکشی

زوار-زه وار-چیزی شبیه به زه

گذری(دیدار کوتاه، سرپایی)

دست کشیدن از کار-کار را تعطیل کردن

پَرِ گوش و-پره لاله ی گوش
رمبیده-خراب شده-فرو ریخته
چشم کسی آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

 

دست و پا-توانایی-عُرضه

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

اختر در پیراهن کردن(بی قرار کردن)

تک روی-عمل بدون توجه به جمع

دو پا-انسان

به تور انداختن-به چنگ آوردن-تصاحب کردن

تو خشت افتادن-به دنیا آمدن

از گرد راه رسیده-تازه‌وارد-هنوز به کار دیگری نپرداخته

 

الف کوفی(چیز کج، آلت تناسلی)

اصحاب منقل(اهل گفت‌وگو و سخن)

راست و ریس-موانع و معایب

تف به روی تو-زهی بی شرم که تویی

رنگ-حیله-نقشه-تدبیر

آخرین تیر ترکش-آخرین تدبیر

دهن کجی کردن-ادا و شکلک در آوردن برای مسخره کردن-بی اعتنایی کردن

آش پشت پا-آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند

آدم بگو بخند-شیرین‌زبان و بذله‌گو

آمدیم (و) . . .(فرض کنیم که)

 

در دست-آماده-حاضر

داغ کسی را به دل کسی نهادن-غزیز کسی را کشتن

چشمم روشن-از تو انتظار نداشتم

حبف و میل-ریخت و پاش

بی سر و ته-بی معنی-بی هوده-بی نظم

توپ و تشر آمدن-تهدید کردن-با فریاد کسی را خطاب کردن

چاک زدن-نگا. چاک دادن

آب چشم گرفتن-ترسانیدن-به گریه انداختن

به چشم-اطاعت می شود

حمله-بیماری غش-صرع

برخوردن به کسی ،-به نطر کسی ناپسند آمدن-به کسی گران آمدن-احساس اهانت کردن-با کسی دیدار کردن
چرخ پایی-چرخ خیاطی که با پا به حرکت می افتد

خوش دست-خوش پنجه-خوش نواز-آن که در بازی شانس می آوزد

 

تب خال زدن-در آمدن تب خال دور دهان

چش-چشم

اَخ (به زبان کودکان)(بد، بدطعم)

 

تو پای کسی پیچیدن-مزاحم کسی شدن
زیر و بالا گفتن-دشنام های زشت به کسی دادن

چراغ الله-نگا. چراغ

 

پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

بزرگداشت-احترام-تکریم
آهوی خاور(آفتاب)

 

زدن به تور-به چنگ آوردن-تصاحب کردن

دیمی حرف زدن-سخن گفتن بدون اندیشیدن-حرف بی هوده و مفت زدن

 
 

 

خوش ریخت-دارای هیکل برازنده

آواز دادن-خواستن
زود فهم-کسی که زود چیزی را درک می کند

خشکه مقدس-متدینی که جز اطاعت از ظاهر احکام دینی به چیزی تن نمی دهد

از زورِ-از شدت-از بسیاری

آینه‌ی هفت‌جوش-خورشید

دخالت کردن-در آمدن در کاری

زیر بغل کسی هندوانه گذاشتن-کسی را به قصد دریافت چیزی بیش از اندازه ستودن

تو سی خودت، من سی خودم-از تو به خیر و از ما به سلامت

زار زار-گریه ی شدید

آقام که شما باشید-خدمت شما عرض کنم
پا پتی-پا برهنه

ترک هوا شکستن-کاهش یافتن شدت سرما

خاله وارسی-فضولی-تحقیق بی مورد

آن‌کاره(اهل آن کار (کار بد))

ریزه خورده-خرده ریزه-وسایل کم بهای خانه

روده درازی کردن-پر حرفی کردن-وراجی کردن
جفت و جلا-تکاپو و تلاش-دوز و کلک

چنار عباس علی-متلک بد

برآمده-بزرگ شده-ورم کرده

دسته کلید-مجموعه ی کلیدها در یک حلقه یا بند

حق کسی بودن-سزاوار و مستحق چیزی بودن

از سر باز کردن(دور کردن، رفع مزاحمت کردن)

در به در شدن-آواره شدن-بی خانمان شدن-جا و منزل مناسبی نداشتن

زهره ی کسی آب شدن-سخت ترسیدن
از دست کسی کشیدن(از کسی در زحمت و رنج بودن)

دور تا دور-گرداگرد-اطراف

چپاندن-چیزی را به زور و فشار در چیز دیگری جا دادن-تپاندن

شناکردن (بیشتر به قصد تفریح و بازی)

خبرکشی کردن-سخن چینی کردن

پیش بینی کردن کار یا شخصی

آفتابِ پس دیوار(شامگاه)

چشم برداشتن-زضا دادن-قبول کردن

ددر برو-نانجیب-زن بدکاره

دیوار کوتاه-کنایه از زبونی و ناتوانی

آخرین تحویل-قیامت

پا را توی یک کفش کردن-پافشاری کردن روی عقیده ی خود-لج کردن

حرف شنو-سر به را-مطیع

حمام زنانه-جای پر سر و صدا و شلوغ

در آمدن از جلوی کسی-با کسی مقابله به مثل کردن-در برابر کسی مقاومت کردن
حاجیت-بنده
تند و تیز- تند تیز

بینی و بین الله-میان من و خدا-انصافا-الحق

دست راستی-از جناح راست-موافق حکومت
آبِ جو(ب)(مال دنیا، هرچیز فراوان و بی‌ارزش)

بی طرف-کسی که در دسته بندی گروهی شرکت و دخالت ندارد

دنیا دست کیست؟-پرسش از کسی که کاملن بی خیال و بی غم زندگی می کند

چاخان کردن-دروغ گغتن-چُسی آمدن

 

پاپی شدن کسی-به کسی ایراد گرفتن-کسی را اذیت کردن

 

خوش اندام-خوش هیکل-خوش اندازه و برازنده

تَک-بی نظیر-مفرد-تنها

خر لنگ خود را به منزل رساندن-با وجود سختی کار را به پایان رساندن

حرف را خوردن-ناگهان سخن را بریدن و خاموش شدن

ترید- تلیت

توپ مروارید-توپ بزرگ در ارگ تهران که در گذشته زنان در روز چهارشنبه سوری از زیر آن می گذشتند تا بخت شان گشوده شود
 

به هر دری زدن-جستجوی فراوان کردن-به هر جا و هرکس متوسل شدن

بی فک و فامیل-بی کس و کار

 

حرف مفت-سخن بی هوده و پوچ

آهو چشم(معشوق، شاهد)
پلک روی هم نگذاشتن-حتا لحظه ای نخوابیدن
پاچین-دامن زنانه
دست و بال-دور و بر-اطراف

آستین از چشم برداشتن(آشکارا گریستن)

دبه ی کسی را روغن کردن-با دادن پول و هدیه کسی را راضی کردن
تو سری-تحمیل نظر به کسی با تحقیر و برای تنبیه
دو لُپه خوردن-با خرص و ولع خوردن-لقمه های بزرگ برداشتن

آب-عزت و رونق-طراوت و تازگی-روح-شراب خالص

آه نداشتن که با ناله سودا کردن-آه در بساط نداشتن

اجل معلق(مرگ ناگهانی)

پنجول-پنجه ی گربه و مانند آن

پیش انداختن-جلو انداختن-مقدم داشتن
بالا آوردن-استفراغ کردن

چرس رفتن-حشیش کشیدن

به قوزک پای کسی نرسیدن-در برابر کسی بسیار حقیر و ناچیز یودن
بز بیاری-بد شانسی-بد بیاری

دلچرکی-ناخوشایندی-اکراه

چپو-غارت-تاراج

 

رک و راست-صاف و پوست کنده-صریح

از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)

خانه زاد-نوکر-خدمت گزار

دانش سرای عالی-آموزشگاه تربیت استاد

التفاتی(داده شده، مرحمتی، اعطا شده)

زوار-زه وار-چیزی شبیه به زه