کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 131

خبردار-اصطلاح نظامی برای آماده کردن سربازان برای انجام فرمان

زهره ی کسی را آب کردن-سخت ترساندن

جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

باد گرفتن-مغرور شدن

التفاتی-داده شده-مرحمتی-اعطا شده

بنده منزل-خانه ی من

چهار قُل-چهار سوره ی قرآن که با قُل آغاز می شود

ابرو تابیدن(گره بر ابرو افکندن)

پای کسی را گرفتن-زیانی به کسی وارد شدن

خاک آلود-آلوده به گرد و غبار و خاک

پر به پر کسی دادن- بال به بال کسی دادن

 

آبدار(سخت، شدید، سنگین)

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

دیوان بلخ-جای بی انصافی و ستم رانی

از خدا خواستن-در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است

بی بی-مادر بزرگ-زن سالخورده و محترم

خلاص-خارج از دنده بودن موتور

اُرُسی-کفش

بیا بیا- برو برو

خبردار-اصطلاح نظامی برای آماده کردن سربازان برای انجام فرمان

چلچل-خال خالی-ابلق

پر عائله-کسی که اهل و عیال بسیار دارد

 

بی چیز-تهی دست-فقیر
درآمد-عایدی

دار و ندار-کل دارایی-تمام هستی
بازوبند-نواری که به نشانه ی معینی بر بازو می بندند

آب برداشتن-هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن

اَتَر زدن-فال بد زدن
چشمگیر-جالب توجه-با ارزش

آش آلو شدن(خجالت‌زده شدن، سکه‌ی یک‌پول شدن، کنفت شدن)

اگر و مگر کردن-شرط و بهانه آوردن

اصلاح(تراشیدن ریش و آرایش موی سر نزد مردان)

از حساب پرت بودن-در اشتباه بودن

بازجو-مامور تحقیق و بررسی پرونده

چاقوکشی-عربده کشی و حمله با چاقو
آمیزقلمدون-میرزا‌بنویس-کاتب

پرت و پلا-تار و مار-پراکنده-بی معنی-مزخرف

زیر جامه-زیر شلواری

بد مزاج-عبوس-ترشرو-تندخو

افت کردن(کاهش یافتن، کم شدن)

ریم رام-رام رام-اسم صوت برای بیان آوای ساز و نوای موسیقی

رنگ شدن-گول خوردن

از ریش کسی دست برداشتن-کسی را به حال خود گذاشتن

 

زیر و بالای کسی را جنباندن-زیر و بالا گفتن

آسمان تا زمین(تفاوت بسیار)
چنار عباس علی-متلک بد

جرات دادن-دل دادن-دلیر کردن

 

دررفت-خرج و هزینه-مقابل درآمد

دنبال کسی فرستادن-کسی را احضار کردن

آلاپلنگی(مثل پوست پلنگ، گل باقالی)

جفت کردن صدا با ساز-هماهنگ کردن صدای ساز توسط کوک

زیر بغل کسی هندوانه گذاشتن-کسی را به قصد دریافت چیزی بیش از اندازه ستودن

آب در چشم نداشتن-شرم و حیا نداشتن

بلا نسبت-دور از جانب شما

حرف به حرف کردن-موضوع گفت و گو را عوض کردن
دیگ به سر-لو لو

ز ِق زدن-نق نق کردن بچه که مقدمه ی فریادهای و گریه های بعدی است

روانه کردن-فرستادن اعزام کردن-گسیل داشتن

از جلوی کسی در آمدن(در برابر کسی مقاومت کردن)

جِر جِر کردن-چیزی را پاره پاره و ریز کردن-مانند کاغذ و پارچه

دزد حاضر و بز حاضر-می توان همه چیز را دید و داوری کرد

تت و پت کردن-شکسته سخن گفتن-لکنت پیدا کردن

 

پاتیل در رفته-پیر و شکسته

افقی برگشتن-شهید شدن و روی دست‌ها تشییع شدن

خربان-صاحب خر-خرکچی

پنج دری-اتاقی که پنج در دارد

خفت انداختن-تنگ کردن-در تنگنا قرار دادن

زهرآب ریختن-ادرار کردن-شاشیدن

درگیری-گرفتاری-نزاع-جنگ
تزریقات چی-کسی که کارش تزریق آمپول است

رژیم گرفتن-رژیم داشتن

درق دروق-درق درق

رنگ نداشتن حنای کسی-اعتباری نداشتن حرف یا عمل کسی

به جوش آوردن خون کسی-کسی را به اوج عصبانیت رساندن
 

آدم بی‌معنی-آدم بی‌خود

ادا اطوار-پیچ و تاب و حرکات غیرطبیعی بدن برای جلب توجه
پرت و پلا-تار و مار-پراکنده-بی معنی-مزخرف

رو افتادن-علنی شدن-آشکار شدن
خط هوایی-راه هوایی-مسیر هواپیما
رده-حرف زشت یا نامربوط

زر زر-صدای گوش خراش و یکنواخت-آواز گریه ی نامطبوع بچه

به هر حال-در هر حال-در هر صورت

 
دخیل بودن-خواهش و التماس کردن از کسی برای انجام ندادن کاری
زد و بندچی-توطئه گر-ساخت و پاخت کننده

اشکنک سرشکنک داشتن-با خطر همراه بودن

زُل-خیره

 

حسینقلی خانی-با هرج و مرج-بی قانون

چین و چوروک-چین و شکن

دست دادن-پیش آمدن

 

آهوی شیرافکن(چشم محبوب)

دسته هاون-استوانه ای فلزی یا چوبی برای کوبیدن چیزها در هاون

دود و دم داشتن-بساط چای و قلیان یا تریاک گستردن

به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن

جا-رختخواب-بستر

آستین بالا زدن(آماده شدن، به کاری برخاستن، پا پیش گذاشتن)

ابریشم-زن نوازنده-مطرب

خراب شدن بر سر کسی-نزد کسی بار و بندیل گشادن و ماندن
انگشت‌کوچکه‌ی کسی نشدن-بسیار فرودست تر از کسی بودن-اصلن با کسی قابل مقایسه نبودن

بادپا-تند رو-تیز تک

آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن

اُرد کسی را خواندن-به حرف کسی گوش کردن-اهمیت دادن

خاکشیر-کنایه از خرد و ریز ریز

پنزر- پندر

بریدن از کسی یا چیزی-دست کشیدن از چیزی-ترک کردن-قطع رابطه و دوستی

از دولت سر-به لطف کسی-از برکت وجود کسی

چشم انتظار-منتظر-چشم به راه

دوش فنگ-نهادن قنداق تفنگ در کف دست و لوله ی آن بر دوش

پا پتی-پا برهنه
 

جلف-سبک-کسی که حرکات سبک دارد

 

 

از بای بسم الله تا تای تَمَت(از اول تا آخر، از سیر تا پیاز)

پیشنماز-کسی که پیشاپیش دیگران نماز می خواند و دیگران به او اقتدا می کنند

زدن به صحرای کربلا-مطلبی را به صورت اشاره و کنایه گفتن-روال سخن را به موضوع خاصی برگرداندن

چوب خوردن-تنبیه شدن

چلو کباب-غذایی مرکب از چلو و کباب

اله و بله-چنین و چنان

چله-چاق-چرب و چیلی
دُم گرفتن-پشت سر هم ایستادن
زاله-کناره ی برآمده ی جوی-مرز کشتزار

آب نمک زدن-با شیرین زبانی گفتن

اصول دین پرسیدن-سوال‌پیچ کردن

چلچل-خال خالی-ابلق

زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند

پیش بینی کردن کار یا شخصی

 

خاطر داشتن-به یاد داشتن

حَب جیم را خوردن-گریختن-فرار را بر قرار ترجیح دادن-جیم شدن

بز خر-کسی که به قصد ارزان خریدن چیزی توی سر جنس می زند

امان دادن-کسی را پناه دادن-از گناه کسی گذشتن

دس دسی-خطابی همراه با دست زدن به کودکان نوپا

حاشیه دار-کناره دار

پا جای پای کسی گذاشتن-از کسی تقلید و پی روی کردن

دَم ریز-پشت سر هم-پیاپی-متوالی

پشت کاری را گرفتن-دنبال کردن کاری به قصد به پایان بردن آن

چس فیل-ذرت بو داده-نقل پیرزن

چُر-ادرار

رفتن تو هم-به فکر فرو رفتن-غمگین شدن-پریشان خاطر شدن

پرت شدن از جایی-پایین افتادن از جایی

به دردسر انداختن کسی-کسی را به وضع دشواری دچار کردن

دست راستی-از جناح راست-موافق حکومت

چانه زدن-پرگویی و اصرار برای تخفیف خواستن

روی چوب کردن کسی-کسی را برای کاری تحریک کردن

افسار پاره کردن-سرپیچی کردن-یاغی شدن

 

اشک کسی دم مشکش بودن(سخت زود رنج بودن، زود به گریه افتادن)

راست رفتن-مستقیم رفتن-بدون دردسر رفتن

این دست و آن دست کردن(وقت تلف کردن، وقت کشتن، به عقب انداختن)

آینه‌ی زانو-برآمدگی زانو

خورد دادن-درخیاطی کم کم قسمت اضافی را از بین بردن-به زور به کسی خوراندن

چرت بردن کسی را-غالب شدن حالت خواب بر کسی

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی
چال شدن-گود شدن-دفن شدن-در زیر خاک گذاشته شدن

جای مهر گذاشتن-چیزی را به عمد در جایی گذاشتن تا به آن بهانه دوباره به آن جا آمدن

انگشت بر چشم نهادن(پذیرفتن، مسلم دانستن)

 
الدرم بلدرم کردن(بد و بیراه گفتن، ناسزا گفتن)

 

به هر دری زدن-جستجوی فراوان کردن-به هر جا و هرکس متوسل شدن

آفتابِ پس دیوار(شامگاه)

دَم ِ قیچی-بریده ها و ریزه های پارچه

زن و بچه-اهل و عیال-زن و فرزند

دوخت و دوز-خیاطی

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

ذُق ذُق کردن-تیر کشیدن زخم-سوزش داشتن اندام دارای درد

اجباری-خدمت سربازی

 
ارواح بابات(به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود)

دست نخورده-استفاده نشده-چنان که نهاده باشند

خاله وارَس-آدم فضول

چاچولی-زبان بازی-حقه بازی

 

جک و جانور-جانوران موذی مانند عقرب و رطیل و کرم و مانند آن ها

چین چین-پر از چین

دروغ شاخ دار-دروغ بزرگ

تخم نابسمل لا-حرام زاده

آه از نهاد کسی برآمدن-نهایت تاسف به کسی دست دادن

ادا اصول(ادا اطوار)

ادب شدن-فهمیدن-با تنبیه عاقل شدن-تجربه آموختن-آدم شدن

پفکی-سخت بی دوام و ضعیف

آسمان غرمبه(صدای رعد، تندر)

بخیه زدن-آجیده کردن-دوختن شکاف جامه یا تن

از زورِ(از شدت، از بسیاری)

 

آب از دریا بخشیدن(از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن)

آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)

از سر کسی زیاد بودن(بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن)

پوست سگ به روی خود کشیدن-بی شرمی را به نهایت رساندن

حق گرفتن-نگا. حق بردن
اوضاع احوال-وضع و حال
انداختن پشت گوش-سهل‌انگاری کردن-دیر انجام دادن-کوتاهی کردن

خانه زاد-نوکر-خدمت گزار

زیر در رو-گریزان-گریز پا-شانه خالی کن

 
چَک-سیلی-کشید

حساب-هزینه-مخارج-میزان طلب

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن

استخوان خرد (نرم) کردن(با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن، دود چراغ خوردن)

الواتی کردن-عیاشی و هرزگی کردن

حاضر کردن-از بر کردن-روان کردن

از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)

تو جلد کسی رفتن-کسی را برای انجام کاری وسوسه کردن

زیر آرنجی-بالشی که هنگام دراز کشیدن زیر دست و آرنج می گذارند

 

جدول کشی-خط کشی و شبکه بندی

بز رو-راه باریک و پرپیچ و خم در کوه و جنگل
چاخانچی-کسی که همیشه دروغ بافی می کند

 
با خدا-خداشناس-مومن
جاصابونی-ظرفی که صابون را در آن می گذارند

به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن

دست و دل باز-بخشنده-جوانمرد
بد هوا-کسی که به خیال های بلند تر از حد و حق خود افتاده باشد

از اوناش نبودن ( فقط به‌صورت منفی)(از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است)

 

توی گود نبودن-در متن موضوع نبودن-اطلاع دقیق نداشتن-در حاشیه بودن

 

دشت کردن-فروختن اولین جنس-نخستین بار پول گرفتن

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

آفتابه خرج لحیم(بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن)

 

تنگاتنگ-بسیار نزدیک به هم-بدون فاصله

پشت نویسی-نوشتن در پشت سند یا حواله برای انتقال آن به دیگری
دله-ظرف حلبی

بازاریاب-کسی که کارش پیداکردن مشتری برای کالای خاصی است

 

تپق-گرفتگی زبان

تمام کردن-مردن

بَده کردن-کسی را بد وانمود کردن-کنفت کردن-از چشم انداختن
از پارو بالا رفتن پول-ثروت بسیار داشتن
به نفس نفس افتادن-نفس نفس زدن

پچ پچ کردن-نجوا کردن-زیر گوشی حرف زدن

خون جگر خوردن-رنج بسیار کشیدن-غم فراوان خوردن

دوز و کلک سوار کردن-توطئه چیدن-مطالبی را خلاف واقع جلوه دادن

چاق کردن-سر حال آوردن-درمان کردن

دامن بر آتش زدن-فتنه ای را شدیدتر کردن

 

خرس-چاق و درشت-تنومند

زاغ گرفتن-مسخره کردن-شیشکی بستن
خانوار-مجموع اعضای یک خانواده
دُم گرفتن-پشت سر هم ایستادن
زیگزاک رفتن-به چپ و راست پیچیدن-مستقیم نرفتن

دروازه بان-محافظ دروازه در فوتبال-گلز

چاقوکشی-عربده کشی و حمله با چاقو

 
خانه خرابی-بدبختی-زیان بسیار

خاصه فروش-فروشنده ی جنس های مرغوب و برگزیده

تیغی-چیزی که با کلاه برداری از کسی گرفته باشند

چُل کلید-جام درویشان

رگ خود را زدن-به حق خود قانع بودن-ادعای زیاد نداشتن

زیر سبیل کسی را چرب کردن-رشوه دادن به کسی
خر کسی از کرگی دم نداشتن-از حق خود گذشتن-از حرف خود برگشتن

چشم و دل سیر-کسی که به مال و منال دنیا بی اعتنا است

در به در شدن-آواره شدن-بی خانمان شدن-جا و منزل مناسبی نداشتن

اره دادن و تیشه گرفتن(جنگ و دعوا داشتن)

پاشنه ی کفش ور کشیدن-آماده ی انجام کاری شدن

 

چرخ کسی را چنبر کردن-به اصرار کسی را به کار واداشتن-پیله کردن

از شوخی گذشته-حالا برسیم به مطالب جدی

زیر پوش-جامه ی زیرین

از حال رفتن-بی‌حال شدن-غش کردن

 

دست به دامان کسی شدن-به کسی پناه آوردن-به کسی متوسل شدن

 

 

پختن کسی-کسی را برای کاری آماده کردن
حیوانکی-کلمه ای در مقام تاسف خوردن به حال کسی
درینگ درینگ-صدای شکستن شیشه-صدای برخورد پیاپی چیزی به فلز یا شیشه

پیش فروش کردن-پیش از آماده کردن کالا آن را فروختن

از چشم افتادن-مورد بی مهری قرار گرفتن-بی‌اعتبار شدن

ابرو کج کردن(خشم گرفتن)

خوش جنس-خوش باطن-سلیم النفس

حساب کار را داشتن-متوجه موضوع بودن-جوانب کار را در نظر داشتن

چله ی تابستان-گرمای سخت

دست کسی به دهانش رسیدن-از تهی دستی بیرون آمدن-محتاج نبودن
پلاس-اثاث مختصر منزل

دوری-ظرف غذاخوری پهن

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن
در دهان افتادن چیزی-مشهور شدن چیزی-فاش شدن-رسوا شدن

چغل خوری-سخن چینی

ای داد بیداد-کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند

به حساب کسی رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

تیغه-هر چیزی که مانند تیغ باشد-دیوار نازک
دست خوش !-آفرین
خواب آور-مخدر-بی هوش کننده

 

پُخی بودن-کاره ای بودن-مهم بودن

چشم کسی چهارتا شدن-سخت تعجب کردن-انتظار شدید برد
با پا پس زدن و با دست پیش کشیدن- از بام خواندن و از در راندن
خایه ی چپ کسی بودن-به تمسخر: نزد کسی اعتبار و احترام داشتن

جُعلق-آدم بی سر و پا و بی ادب

از آب روغن گرفتن(از هر اتفاقی بهره برداشتن)

پل زدن-در کار کسی مانع ایجاد کردن-رابطه ی دو کس را به هم زدن-روز میان دو تعطیل را تعطیل کردن

پای پس-عوض-تلافی

 
حساب کتاب-رسیدن به محاسبات-نظم و قانون

دو رانو نشستن-نشستن چون شتر که نشانه ی ادب است

بی رگ-بی غیرت-بی حس

اجباری(خدمت سربازی)

آش آلو شدن(خجالت‌زده شدن، سکه‌ی یک‌پول شدن، کنفت شدن)
خط یازده سوار شدن-پیاده رفتن
 

برخورد کردن-تصادف کردن-دیدارکردن

چیز سرش بشو-آدم چیز فهم

پاتال-سالخورده-پیر

دار زدن-اعدام گناهکار با آویختن از چوبه ی دار

خیس خوردن-آب به خود گرفتن-با مایعی مخلوط شدن

چار شاخ ماندن-بی حرکت ماندن به علت درد کمر یا از روی ترس یا تعجب

پته ی کسی روی آب افتادن-راز کسی فاش شدن-رسوا شدن

از صدقۀ سرِ(از عنایت و لطفِ)

کار شگفت‌انگیز کردن

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

پا برهنه-بدون کفش

 

دندان گیر-قابل خوردن و جویدن-قابل توجه-پر سود

 

زبان مرغی-زبانی ساختگی مانند زبان زرگری

 
تو سری-تحمیل نظر به کسی با تحقیر و برای تنبیه
رسیدن-مواظبت کردن-مورد لطف قرار دادن

به تور کسی خوردن-سر راه کسی ظاهر شدن-گیر کسی آمدن

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)

درد و بلا-نفرینی است چون زهر مار-کوفت-مرض و مانند این ها

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

زود فهم-کسی که زود چیزی را درک می کند

 
بی پا-از تاب و توان افتاده-فرسوده

خنده ی نخودی-خنده ی لوس و بی مزه

اُتُل(شکم، اتوموبیل)

حالا حالاها-مدت دراز

چانه کردن-تقسیم کردن خمیر نان به گلوله های مساوی

اطفال باغ-گل‌های تازه
ته آواز-صدای نسبتن خوب

تا کش به کشمش می خوره-هنوز چیزی نشده-سر کوچک ترین بهانه

زدن به کوه-عاصی شدن و سلاحی برگرفتن و به کوه پناه بردن

چینه-دیوار گلی

عینک ذره بینی بسیار قوی

 

چاچول زدن-گشت و گذار بی هوده-ول گردی

خاتون پنجره-بازیچه ای که کودکان با پنج چوب می سازند

چار شاخ ماندن-بی حرکت ماندن به علت درد کمر یا از روی ترس یا تعجب

خواربار-ارزاق-خوراک

دود دادن سبیل کسی-ادب کردن-تنبیه کردن-شکست دادن

این سفر(این بار)

آسمان به زمین آمدن-رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن

تن زدن-سرپیچیدن-نپذیرفتن

برق از چشم کسی پراندن-سخت ترسانیدن

بسم الله-جمله ای که هنگام آغاز به کاری و یا به هنگام تعجب و حیرت می گویند-بفرمائید ! این گوی و این میدان

آب رفتن-بی‌اعتبار شدن-کوچک شدن

بازار شام-جای شلوغ و در هم و بر هم

دست کسی آمدن-آگاهی پیدا کردن-فهمیدن-بو بردن

تشت رسوایی کسی به صدا درآمدن- تشت کسی از بام افتادن
 

 

ریش و گیس بافتن-با هم مشورت کردن-عقل ها را روی هم ریختن

 

خرپا کوب-کسی که کارش ساختن خرپا است

دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا

در ثانی-ثانیا-دوم

خواب و خوراک-خورد و خواب

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز