لیست کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی و عامیانه قسمت 207

حجله بستن-به پا کردن و آراستن حجله

خال مَخال-خال خال

از کوره در رفتن-به خشم آمدن-آتشی شدن-از جا در رفتن

پیش خور-از پیش گرفتن حقوق مقرری

 

زبان گیره-وسیله ای که پزشک با آن زبان بیمار را هنگام معاینه گرفته و نگاه می دارد

آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

 

دور چیزی را قلم گرفتن-چیزی را ترک کردن-کنار نهادن

 

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن
پا برهنه وسط حرف کسی دویدن-کسی را قطع کردن- آفتابه برداشتن
تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص
رضا ترکی-پارچه ی ابریشمی یزدی که در مشهد به آن علی شیر خدا می گویند.

دست پاچه شدن-مضطرب شدن-دست و پای خود را گم کردن

زیر کردن-کسی را زیر وسیله ی نقلیه گذاشتن که موجب آسیب یا مرگ او شود

تیک تیک لرزی-دن به شدت لرزیدن
خان خانم ها-محترم ترین خانم ها-بیش تر به دختر بچه گفته می شود

در به دری-بی خانمانی-آوارگی

آینه‌ی زانو-برآمدگی زانو

خوابیدن-خراب شدن-فرو ریختن

 
پا در هوا بودن-نامعلوم بودن تکلیف

تخت-آسوده-رضایت بخش-صاف و هموار

جان کسی به نانش بسته بودن-بسیار خسیس بودن که حاضر باشد جان بدهد نان ندهد
آفتاب لب بام-پیری نزدیک به مرگ
دلچسب-دلپذیر-مقبول

پیچ خوردن-در خلاف جهت-حرکت کردن-پیچانده شدن استخوان
برخورد کردن به تریج قبای کسی-گران آمدن-بی دلیل ناراحت شدن-به کسی توهین شدن

اَنف کسی معیوب بودن-ابله بودن-خل بودن

داد کشیدن-عصبانیت و خشم نشان دادن
الف شدن اسب(هر دو پا بلند کردن اسب)

دست به سینه-آماده ی فرمان-در نهایت ادب و احترام

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن

پس افتاده-بچه ی کسی

دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن

خیال کسی را راحت کردن-موجب اطمینان خاطر کسی شدن-به کسی جواب رد دادن

بشکن بشکن-وقت شادی و شادمانی-جشن و سرور

داغ-مصیبت-اندوه-سخت گرم-سوران

از زور پسی(از روی ناچاری، اجبارن)
 

چاخان پاخان-دروغ

آش پشت پا-آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند

روانه کردن-فرستادن اعزام کردن-گسیل داشتن

اسیر خاک(مرده، تن‌پرور)

حُقه-زرنگ و ناقلا

زیر پِل کسی را زدن-کسی را راندن و دور کردن

چرچر کسی را به راه انداختن-اسباب عیش و نوش کسی را فراهم کردن

بال در آوردن-به سرعت رفتن-بسیار خوشحال شدن

 

از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن

دل داشتن-جرات داشتن-دلیر بودن

تسمه ای-آدم لاغر و باریک ولی نیرومند

چشم زهره رفتن-با خشم نگاه کردن

دل ای دل کردن-آواز اندوهگین خواندن

دست مریزاد-آفرین !-دستت درد نکند !
دعوا مرافعه-جنگ و جدال بر سر چیزی

بِر و بِر-زُل-نگاه یکریز

جنجال آفریدن-زمینه ای برای هیاهو و آشوب به وجود آوردن
خشکی-انعطاف ناپذیری-سخت گیری-حالت پوستی که آب و چربی خود را از دست داده است
پیه گرگ مالیدن بر کسی-کسی را از چشم دیگران انداختن
باریک-دقیق-حساس

آشغالی-سپور
 

اهل عمل(کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند)

امان دادن-کسی را پناه دادن-از گناه کسی گذشتن

دور از شما ب-لانسبت

چنار عباس علی-متلک بد

تته پته-لکنت زبان

 

پخته کردن کار-مقدمات کاری را فراهم کردن

به هم زدن دم و دستگاه-سر و سامان دادن-درست کردن-تشکیل دادن

پسله خور-آن که نزد دیگران کم می خورد و در نهان بسیار

از چیزی زدن-از مقدار چیزی کسر کردن

اسباب‌کشی-نقل اثاثه از خانه‌ای به خانه‌ی دیگر

پُرتابل-قابل حمل

 

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

زبان تر کردن-سخن گفتن

 

 

چتر شدن-بر سر کسی خراب شدن-ناگهانی مهمان رسیدن

 

 
پاتی کردن-باد دادن خرمن

اهل و نا اهل-کس و ناکس-نجیب و نانجیب
پیش پا افتاده-کم ارزش-حقیر-معلوم-آشکار

حمامی-گرمابه دار

 

حساب باز کردن-افتتاح حساب بانکی

پا در هوا-بی اساس-بی اصل-غیر قطعی

به جلز و ولز افتادن-به گریه و التماس افتادن

وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان)

چش-چشم

 

بیا و برو-دم و دستگاه-قدرت و حشمت

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

چسبیدن خِر کسی-گریبان کسی را گرفتن و به اصرار چیزی خواستن

آبِ دندان-حریف ساده

حق و حساب دان-لوطی منش-پای بند به آداب و رسوم اجتماعی
از دهان گنده‌تر حرف زدن(گفتن مطالبی که در حد گوینده نیست)

به خورد کسی دادن-به زور به کسی خوراندن-به کسی قالب کردن

زه کشی-خشکاندن باتلاق از طریق کندن نهری برای حریان دادن آب راکد باتلاق به آن
دیر کردن-تاخیر کردن

آب تاختن(پیشاب کردن)

زه زده-از میدان در رفته-وارفته-بی حال

خشکه نان-نانی که بیش از اندازه در تنور مانده و خشک شده است

پا-حریف

چیلک دان کسی را تکاندن-کسی را وادار با افشای رازش کردن

 

آینه‌ی زانو(برآمدگی زانو)

پایین تنه-از کمر به پایین-قسمت پایین لباس-کنایه از آلت تناسلی

آواز دادن(خواستن)

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی
خدابیامرزی-درخواست بخشش

جا در جا-فورن-جا به جا

رنگ انداختن-رنگ دلخواه را پیدا کردن

زیر پوش-جامه ی زیرین

بازار کوفه- بازار شام

از مخ معاف بودن-دیوانه بودن

جیب کَن-کسی که کارش اخاذی و تلکه است-کسی که دیگران را می دوشد

بر ِ آفتاب-رو به آفتاب-آفتاب رو
خایه ی غول را شکستن-به تمسخر برای کوچک کردن و ناچیز شمردن کار کسی می گویند

خداحافظی کردن-به درود گفتن

زیر جامه-زیر شلواری

پت پت کردن-صداکردن فتیله ی چراغ بر اثر تمام شدن روغن آن
چار شاخ ماندن-بی حرکت ماندن به علت درد کمر یا از روی ترس یا تعجب
جَری شدن-خشمگین شدن-جسور شدن
پوست کلفت-سخت جان-مقاوم

زیر جامه-زیر شلواری

دزدیده-دزدکی

چشم دریده-خیره-درآمده

 

ژیلت-نیم تنه ی بدون آستین و جلو باز

تنگ آفتاب-درست در لحظه ی طلوع خورشی

ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن

پایش افتادن- پادادن و پا افتادن

آیه آمدن(سوگند یاد کردن، به قرآن سوگند خوردن)
اُمُل(عقب‌افتاده، قدیمی)
چسی آمدن-به دروغ یا احمقانه به خود بالیدن-قمپز در کردن

دیوار کوب-پرده یا فرشی که برای زینت به دیوار می آویزند
چاک خوردن-شکافته شدن-پاره شدن

رجز خوانی-لاف زنی-دعوی
چرخیدن در روی یک پاشنه-تغییر نکردن وضعیت-گذشتن وضع به منوال سابق

تند تیز-شتابان-خشمناک-ستیزه جو

چیزی-فاصله ای-راهی-زمانی

پف کردن-ورم کردن-باد کردن-مغرور شدن

جنسی-آن چه که به سکس مربوط باشد

دو به دست کسی افتادن-به دست آوردن فرصت برای اعمال نظر-قدرت نمایی یا انتقام جویی
آسمان‌جل(ندار، بی‌چیز، کسی که رواندازش آسمان است)

دیر دم-آن چه که دیر دم می کشد

آقام که شما باشید-خدمت شما عرض کنم

رو آوردن-مراجعه کردن-دست به دامن شدن-پناه جستن

تو دلی-بره ای که هنوز زاده نشده و آن را از شکم مادرش درآورند

پولکی بودن-عادت داشتن به گرفتن رشوه-بدون پول کاری را انجام ندادن
از دهان در رفتن-پریدن حرفی از دهان-بدون پیش‌بینی سخن راندن

روی هم گذاشتن چشم-بستن چشم-خوابیدن-گذشت کردن-صرف نظر کردن

ریزه کار-باریک بین-دقیق-زیرک

باب-مرسوم-معمول

رودربایستی-ملاحظه-مراعات-شرم و حیا

دو به دو-دو تا دو تا

بز بیاری-بد شانسی-بد بیاری

آستین از دهان برداشتن(خندیدن)
تند رفتن-دور برداشتن-زیاده روی کردن-از حد خود تجاوز کردن

آرواره‌ی کسی لق بودن-سرنگهدار نبودن-پرچانه بودن

دار و ندار-کل دارایی-تمام هستی

تو دل برو-با نمک و گیرا-کسی که مورد توجه قرار می گیرد

پیمانی-استخدام غیر رسمی

دم کسی لای تله گیر کردن-دچار سختی شدن-به بلا گرفتار شدن
آبشان از یک جوی نرفتن(همداستان شدنشان ممکن نبودن، با هم نساختن)

زیر سبیل کسی را چرب کردن-رشوه دادن به کسی

زیر سر کسی بودن-مسئول کاری بودن-در کاری دست داشتن

حساب داشتن-حساب بانکی داشتن

دو دستی تقدیم کردن-با رضایت خاطر و احترام دادن

این خاکدان-دنیا

جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق

 

حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر

تو تاریکی رقصیدن-بدون آگاهی کاری را کردن-بی موقع کاری را کردن

از صدقۀ سرِ-از عنایت و لطفِ

زار و نزار-زرد و ناتوان-بد حال و بیمار

تپق-گرفتگی زبان

زیر دادن-با کسره خواندن حرفی

پا گیر-سگی که حمله می کند و گاز می گیرد

دم کسی لای تله گیر کردن-دچار سختی شدن-به بلا گرفتار شدن

جواب دوپهلو-جواب نامشخص و مبهم

ذلیل شده-خوار و زبون-دشنام و نفرینی که زنان به کودکان بسیار شیطان خود می دهند

جِر جِر کردن-چیزی را پاره پاره و ریز کردن-مانند کاغذ و پارچه

خود را به کوچه ی علی چپ زدن-خود را بی اطلاع نشان دادن

چوب کاری کردن-از کسی پذیرایی زیاد کردن-به کسی محبت بسیار کردن-کتک زدن بیش از حد

دیوار حاشا بلند است-به آسانی می توان موضوع را انکار کرد

جملگی-تمامن-سراسر

در قال را گذاشتن-به سکوت برگزار کردن-مسکوت گذاشتن

این سفر-این بار

 

 
این هلو این هم گلو-مثل آب خوردن-انجام این کار بسیار آسان است

 

به جوش آوردن خون کسی-کسی را به اوج عصبانیت رساندن
پیش انداختن-جلو انداختن-مقدم داشتن

زیر جلی-پنهانی-آهسته

خاله خواهر خوانده-نگا. خاله خاک انداز

خواهی نخواهی-نگا. خواه و ناخواه
در تشک پر قو خوابیدن-از هر جهت آسوده و بی خیال بودن

چه غلط ها !-چه فضولی ها !

پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش

از دهان در رفتن-پریدن حرفی از دهان-بدون پیش‌بینی سخن راندن

 

زرشک-لفظی است مانند زکی که به هنگام باور نکردن و رد کردن حرف طرف گفته می شود

خوش تراش-خوش اندام-خوش قد و بالا

بی در رو-بن بست
انگار نه انگار(موضوع را نادیده بگیر!، گویی وجود نداشت)

پیاده-کنایه از آدم کم مایه و بی تجربه

تق تق کردن-آواز برخورد پیاپی دو چیز به یکدیگر

 

 

تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن

دگنگ-چوب-چماق-اعمال زور

 

ابرو فراخی(خوشدلی، گشاده‌رویی)
تلمبار- تل انبار
دل کسی برای چیزی لک زدن-بسیار آرزومند چیزی بودن-سخت در حسرت چیزی بودن
زن بردن-همسر گرفتن مرد

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

اگر و مگر کردن-شرط و بهانه آوردن

 
ریشه دار-با سابقه-قابل اطمینان-محکم
پشته کردن-روی هم انباشتن

خود را به موش مردگی زدن-خود را ناتوان
جنجال آفریدن-زمینه ای برای هیاهو و آشوب به وجود آوردن

اهل کاری بودن-وارد بودن در کاری

پکاندن-ترکاندن

 

روی کسی را به زمین انداختن-درخواست کسی را رد کردن
خارشک-مردم آزار-سادیست

روی زمین سفت نشاشیدن-به مقاومتی بر نخوردن

زیر دریایی-کشتی جنگی که می تواند در زیر آب حرکت کند

دمدمی-دو دل-مردد-کسی که هر ساعت خوی و حالت دیگری دارد

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن

از یک قماش بودن(سر و ته یک کرباس بودن)

چاق شدن-بهبود یافتن-درمان شدن

 

داغ کردن پشت دست-توبه کردن-برای نکردن کاری با خود شرط کردن

دربند چیزی بودن-در خیال چیزی بودن
خود یا چیزی را با افاده به دیگری نمودن

دور اندیشی-پایان نگری-عاقبت اندیشی

حق کسی را دادن-آن چه سزای کسی است به او دادن

حظ کردن-لذت بردن

دل را آب کردن-سخت آرزومند کردن-مشتاق کردن

رانندگی-فن راندن وسایط نقلیه-اصول و قواعد راندن

چار دست و پا رفتن-راه افتادن کودکان که تازه به راه افتاده اند

خانه ی خاله-جای راحت و خودمانی-ملک شخصی

 

چشمه چشمه-سوراخ سوراخ-مشبک

راه بلد-راهنما-آن که راه را خوب می شناسد

خون راه انداختن-نگا. خون به پا کردن

اجابت کردن معده-قضای حاجت

 
به گوش خر یاسین خواندن-بی اعتنایی کردن به حرف و نصیحت- از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن

پاشنه ترکیده-بی سر و پا-آدم پست

از بیخ-یکسره-به‌کلی-کاملن

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

راه پیدا کردن-جستن راه حل برای مشکل-به نحوی در جایی وارد شدن

توگوشی حرف زدن-نجوا کردن-تنگ گوش کسی حرف زدن
زدن به صحرای کربلا-مطلبی را به صورت اشاره و کنایه گفتن-روال سخن را به موضوع خاصی برگرداندن
پرت افتادن-دور و تنها افتادن

خیس کرده-تر کرده-در آب قرار داده

چشم و چار کسی را درآوردن-بک کسی کینه ورزیدن

خوش بنیه-سالم و قوی

آینه‌ی کسی بودن-یکسره از کسی تقلید کردن

از دماغ فیل افتادن-بسیار متکبر و خودبین بودن

رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی

آشوب شدن دل-دچار تهوع شدن

تسمه از کدوی کسی بیرون کشیدن-پاپیچ نشدن-دست برداشتن

آلت فعل-وسیله‌ی انجام کار

دُم دار-پر رو-وقیح-دریده

زال-کسی که موهای سر و ابرو و مژه های سفید دارد

حالی شدن-فهمیدن-درک کردن

انگار نه انگار(موضوع را نادیده بگیر!، گویی وجود نداشت)

بدهکار نبودن گوش کسی-سخنان را شنیدن و به آن اعتنا نکردن

آزگار(زمان دراز)
رد شدن-مردود شدن-پذیرفته نشدن

چوب زدن-با چوب تنبیه کردن

دل کسی را خون کردن-کسی را سخت رنجاندن

آبِ خشک-آب بسته

چمچاره-در پاسخ به پرسش احمقانه می دهند

دل کسی روی دل آدم بودن-درد دیگران را درک کردن-با دیگران غمخواری کردن

پیاز کسی کونه کردن-ماندگار شدن در جایی-میخ خود را کوبیدن

آسمان سوراخ شدن(رویداد بزرگ پیش آمدن)

خان خانم ها-محترم ترین خانم ها-بیش تر به دختر بچه گفته می شود

راه کشیدن چشم-خیره شدن بی اراده به جایی بدون پلک زدن

چرخ کار-کسی که با چرخ خیاطی کار و زندگی می کند

حق کسی را کف دست کسی گذاشتن-کسی را به سزای کار خود رساندن

پر و پا داشتن-پایه و اساس داشتن
چشم زهره رفتن-با خشم نگاه کردن

پِق-صدای خنده ی ناگهانی

از هفت دولت آزاد بودن(شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن)

 

خط زدن-با خط کشیدن روی چیزی آن را باطل کردن

ربغ رحمت را سر کشیدن-مردن
آیه آمدن(سوگند یاد کردن، به قرآن سوگند خوردن)

ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

ددم وای-وای پدرم-برای اظهار تاسف یا مزاح و شوخی گفته می شود

پشت دستی-ضربه ای به عنوان تنبیه به پشت دست بچه

دُم سیخ شدن-سقط شدن-مردن
باخت-آنچه باخته باشند-زیان
 

پا زدن-حق را پایمال کردن-زیان رساندن

خاکشیر-کنایه از خرد و ریز ریز

چشتان بالا-بالا و پایین کردن بچه و قربان صدقه ی او رفتن
پی گرفتن-دنبال کردن کار

برش-لیاقت-زرنگی-کاردانی

 

زیر آبی-زیرآبکی

دل کسی آمدن-دل آمدن

آتشِ تر-شراب-لب معشوق
 

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

 
آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده
زهکونی زدن-تیپا زدن-اردنگی زدن
چاک و چیل-لب و لوچه-پک و پوز

خرخور-چیزی که قابلیت خورده شدن را از دست داده است

آبدوغ خیاری(بی ارزش، بی اعتبار)

رفتگر-سپور-آشغالی

تلقین گفتن-مسائل دینی که بر سر گور کسی می گویند

پاپوش دوختن-سخت حیله گر بودن

دلِی دلِی-حاشا-انکار
زاق-چشم زاغ چشم

 

چس خوری-خست-بخل
چار طاق باز گذاشتن-کاملن باز گذاشتن

ذباله دانی-هر مکان کثیف-بی نظم و بی ارزش
اختر در پیراهن کردن-بی قرار کردن

دست زدن-کوبیدن دو دست به یکدیگر همراه با نوای موسیقی یا برای تشویق

چوب چوبی-دیوار یا در مشبک و چوبی

 

چاق کردن-سر حال آوردن-درمان کردن

 

رو انداز-لحاف

آسمان گرفتن-فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه

چسی مالیات داره-به کسی می گویند که قمپز در می کند

ریگ دندان کسی شدن-مزاحم کسی شدن
از راه نامشروع ) به پول و ثروت رسیدن

بر پا شدن-ایجاد شدن

 

اُرد کسی را خواندن(به حرف کسی گوش کردن، اهمیت دادن)

اجل‌برگشته-کسی که مرگ به‌سراغش آمده

 

بید خورده-کهنه و فرسوده

روی کسی نشدن-خجالت کشیدن

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن-هنگامه بر پا کردن-مردم را متوجه‌ی جایی کردن
زانویی-زانو

بی سایه سر شدن-بی صاحب ماندن-بیوه شدن

پیش بردن-کاری را به انجام رسانیدن