طبقه بندی مشکلات رفتاری– عاطفی

مدیر کل

ائتلاف بهداشت روانی و ملی و آموزش ویژه

ائتلاف بهداشت روانی و ملی و آموزش ویژه در سال 1992 تعریف زیر را ارائه داده است.

منظور از اصطلاح اختلال رفتاری یا عاطفی، نوعی ناتوانی است که با پاسخ­های رفتاری یا عاطفی در مدرسه که با هنجارهای متناسب با سن، فرهنگ و قوم بسیار تفاوت دارد، مشخص می­شود. هنجارهای مربوط، اثر نامطلوبی بر پیشرفت تحصیلی دارند. عملکرد تحصیلی، مهارت‌های آموزشی اجتماعی، تفریحی و شخصی را در بر می­گیرد. چنین ناتوانی­هایی:

الف) فراتر از پاسخ موقتی و مورد انتظار در برابرپدیده های استرس­آور محیط است،

ب) به صورت ثابت در دو زمینه متفاوت بروز می کند، حداقل یکی از آنها به مدرسه مربوط می­شود، و

ج) به مداخله­ی مستقیم در آموزش عمومی حسّاس نیست یا شرایط کودک به گونه­ای است که مداخله­های آموزشی عمومی، ناکافی می­باشد.

  1. مشکلات عاطفی و رفتاری می­توانند با دیگر ناتوانایی­ها همزیستی داشته باشند.
  2. این طبقه­بندی زمانی، کودکان یا نوجوانان با اختلال­های اسکیزوفرنی، اختلال­های عاطفی، اختلال اضطرابی، دیگر اختلال­های پایدار رفتار و یا سازگاری را در بر می­گیرد که آنها بر عملکرد تحصیلی، تاثیر نامطلوبی می­گذارند (کاوال و همکاران[1]، 2004)

 

2-1-2- طبقه بندی مشکلات رفتاری– عاطفی

برخی از سامانه­های طبقه­بندی این افراد بر اساس طبقه­های آماری و به وسیله­ی روش­های بسیار پیچیده­ی آماری توصیف می شوند. سایر سامانه­های طبقه­بندی جهت­گیری بالینی دارند و بر اساس تجربه‌های پزشکان و دیگر دانشمندان علوم اجتماعی که به طور مستقیم با کودکان، نوجوانان و بزرگسالان با اختلال­های رفتاری کار می­کنند، تدوین شده­اند. برخی از سامانه­های طبقه­بندی می­توانند بر اساس شدت اختلال به ما کمک کنند (هاردمن و همکاران[2]، 2002؛ ترجمه علیزاده و همکاران، 1388).

 

2-1-2-1- طبقه بندی بر اساس روش­های آماری

وون ایسر، کوای و لاو[3] (1980) با استفاده از روش­شناسی مشابهی چهار طبقه مجزّا از مشکلات رفتاری را در کودکان شناسایی کرده­اند:

1.اختلال سلوک[4]: که دربردارنده­ی ویژگی­هایی همچون پرخاشگری آشکار، هم کلامی و هم جسمانی، آزارش‌گری، منفی­گرایی، مسئولیت­ناپذیری، نافرمانی در برابر قدرت که همگی در حیطه­ی گونه­­های رفتاری مدرسه و دیگر نهادهای اجتماعی قرار دارند.

  1. اضطراب–گوشه­گیری[5] که به شکل قابل ملاحظه­ای در مقابل اختلال­های سلوک قرار می­گیرد و شامل فزون­اضطرابی،گوشه­گیری ­اجتماعی، دوری­گزینی، خجالتی­بودن، رفتارهای دیگری که نشانگر نوعی عقب‌نشینی از محیط به جای پاسخ خصمانه به آن است.
  2. نارسشی[6] که ویژگی آن دل مشغولی، دامنه­ی توجه کوتاه، انفعالی بودن، رویایی، تنبلی و سایر رفتارهایی که با سطح رشدی مطابقت ندارند.
  3. پرخاشگری اجتماعی[7] که مشخصه­ی اصلی آن فعالیت درگروههای تبه­کار، سرقت­های مشارکتی، ولگردی و نشانه­های دیگر، مشارکت در گروههای بزهکاری است (شکوهی یکتا و پرند، 1384).

 

2-1-2-2- نظام طبقه­بندی روان­پزشکی

  1. اختلال اضطرابی: افراد با اختلال­های اضطرابی معمولاً افکار یا نگرانی­های تکراری و ناگهانی دارند. آنها ممکن است از موقعیت­های اضطراب­آور پرهیز کنند. همچنین ممکن است علائم جسمی مانند عرق کردن، لرزش، سرگیجه و ضربان قلب را بروز دهند.
  2. اختلال خوردن[8]: اختلال خوردن عادات غیرطبیعی خوردن است که می­تواند سلامتی یا حتی زندگی را تهدید ­کند و شامل بی­اشتهایی عصبی، پراشتهایی عصبی و شرابخواری افراطی می­باشد. افراد مبتلا به اختلال خوردن به صورت افراطی در مورد خوردن نگران هستند (انجمن روان­شناسی آمریکا[9]، 2014).
  3. اختلال­های دفع[10]: به ادرار کردن و مدفوع کردن در کودکان بزرگسال­تر مربوط می­شود. این کودکان در بعد از 4 یا 5 سالگی هنوز در کنترل مدفوع و ادرار مشکل دارند و این وضعیت به اختلال جسمانی مربوط نمی­شود (انجمن روان­پزشکی آمریکا، 2000).
  4. اختلال­های رشدی فراگیر[11]: کودکان با اختلال­های رشدی فراگیر، نارسایی­های شدید و فراگیری در حوزه‌های متفاوت رشد نشان می­دهند.این نارسایی­ها ممکن است شامل مشکلات قابل توجهی در مورد ایجاد ارتباط با والدین، همشیران و دیگران، مهارت­های ارتباطی بسیار ضعیف، رفتارهای غیرعادی مشهود در وضعیت بدنی، حالت و چهره بشود.
  5. اختلال­های نارسایی توجه و رفتار آزارشی: کودکان با این اختلال­ها در پاسخ مناسب به تکالیف درسی و اجتماعی و همین طورکنترل سطح فعالیت جسمانی مشکل دارند. بسیار به دیگر افراد یا حیوان­ها صدمه می­زنند و اغلب به رفتارهایی مبادرت می­ورزند که به اموال دیگران خسارت می­زنند. آنها مرتب در فعالیت­های دزدی و فریب­کاری شرکت می­کنند و قوانین و قراردادهای اجتماعی را زیر پا می­گذارند.
  6. اختلال­های اندام جست[12] (تیک): این اختلال­ها شامل حرکت­ها یا صداسازی­های قالبی است که غیرارادی، سریع و بازگشتی است که ممکن است به شکل چشمک زدن، حرکت صورت، فین فین کردن، و خرخر کردن باشد.
  7. سایر اختلال­های شیرخوارگی، کودکی یا نوجوانی: منظور اختلال­هایی هستند که به راحتی در طبقه­های دیگر کتاب راهنمای تشخیصی و آماری–­چاپ چهارم جای نمی­گیرند (گنجی، 1392).

 

[1]. Kaval & et al

[2] . Hardman & et al

[3]. Von Isear, Quay & Love

[4]. Conduct Disorder

[5]. Anxctios/ Withdrow

[6]. Immaturity

[7]. Sociolized Aggression

[8]. Eating Disorder

[9]. American Psychology Association

[10]. Elimination

[11]. Pervasive Developmental Disorder

[12]. Tic